FIDE İsviçre Sistemi Kuralları

İSVİÇRE SİSTEMİ TURNUVALAR YÖNETMELİĞİ
Kısa başlık: FIDE İsviçre Kuralları (FIDE Swiss Rules)

1987 Genel Kurulunca onaylanmış. 1988, 1989, 1997 ve 1998 Genel Kurulları ve 1999 Yönetim Kurulunca değişiklikler yapılmıştır.
Kapsam: Bu yönetmelik, FIDE İsviçre Kuralları ile idare edileceği açıklanan FIDE Yarışmalarında ve FIDE kayıtlarına geçecek turnuvalarda kullanılacaktır. Bu nedenle, bu yönetmelikten sadece küçük sapmalara müsaade edilir ve bu sapmalar yarışma başlamadan önce açıklanmalı ve katılımcıların özellikle bu hususlara dikkati çekilmelidir.
Eşlendirmeler ve sonuçların değerlendirilmesinde bilgisayar kullanılacaksa, bu hakeme bir yardım olarak kabul edilir. Hakem bilgisayar çıktısını kabul edebilir veya değiştirebilir; zira sorumluluk ve son söz hakemindir.
Not: 1987 Genel Kurulunca onaylanan FIDE İsviçre Kurallarında (C04. A) rakiplerin değiş-tokuşu (madde 12.7) için sınırlama öngörülmüştü. Örneğin renkleri eşitlemek için, eğiş-tokuş yapılacak oyuncular arasındaki rating farkının en fazla 100 puan olması gibi. 1988 Genel Kurulu, bunun sadece Maksi Turnuvalar için geçerli olmasına karar verdi. Oyuncu sayısı 2n’den çok olan (n: tur sayısı) turnuvalar Maksi’dir.
1988 Genel Kurulunca onaylanan FIDE İsviçre Kurallarında madde 10. 2 ve 10. 8’de parantez içinde yer alan ifadelerle beraber, madde 12.7 sadece Maksi turnuvalara uygulanacaktır.

A. İsviçre Sistemi Turnuvaların Temel Esasları

  1. Oynanacak tur sayısı önceden açıklanır.
  2. İki oyuncu aralarında sadece bir defa oynayabilirler.
  3. Oyuncular eşit puanlı veya en yakın puanlı rakiplerle eşlendirilir.
  4. Mümkünse oyuncular siyahla oynadıkları sayıda beyazla oynarlar.
  5. Mümkünse oyuncular bir önceki turdaki renklerinin tersini alırlar.
  6. Son sıralama alınan puanların toplanmasıyla belirlenir: galibiyet için 1 (bir) puan, beraberlik için 0. 5 puan ve yenilgi için 0 puan. Rakibi gelmeyen bir oyuncu 1 puan alır.

B. Genel Eşlendirme Kuralları

  1. Eşlendirme Numaraları
    Birinci turun eşlendirmesi yapılmadan önce, katılımcıların listesi hazırlanır ve katılımcılara listedeki sıralarına göre Eşlendirme Numarası verilir. En üst sıradaki ve en yüksek ratingli oyuncu 1 numaradır. Bu kurallarda 1 numara en üst (yüksek)eşlendirme numarası olarak geçecektir. Aynı ratingli veya ratingsiz oyuncular sırasıyla, FIDE unvanına, belki yerel ratinge göre sıralanırlar, olmazsa kur’a çekilir. Oyuncuların bilgilerini kaydetmek için eşlendirme kartları (B02. Rating Kuralları) kullanılabilir.
  2. Tur Atlama
    8.1. Bir turda oyuncu sayısı çift değilse, en alt puan grubunun en altındaki oyuncu tur atlar
    8.2. Bir oyuncu sadece bir defa tur atlayabilir. Bir önceki turda hükmen kazanan oyuncu tur atlatılamaz.
    8.3. Tur atlatılan oyuncu o tur için bir puan alır. Rakibi ve rengi yoktur.
  3. Bir Puan Grubunun Eşlendirilmesi
    9.1. Aralarında oynamamış iki oyuncu, eşlendirilmeleri halinde eğer birisi aynı rengi üst üste üç defa almayacaksa veya renk farkı ikiden çok olmayacaksa bağdaşık rakip sayılırlar.
    9.2. Aynı puanlı oyuncular bir puan grubunu oluştururlar. Oynanmış olan tur sayısının yarısı kadar puan almış oyuncular medyan (orta) puan grubunu oluştururlar. Eşlendirme en üst puan grubundan başlar ve medyan grubunun hemen öncesine kadar aşağı doğru devam eder, buradan en alt puan grubuna geçilir ve yukarı doğru devam edilir, medyan grup sona bırakılır. Medyan grup aşağı doğru eşlendirilir.
    9.3. Gruptaki oyuncular eşlendirilmeden önce aşağıdaki sebeplerden dolayı grubu içinde uygun bir rakip bulamayan oyuncular komşu gruba geçerler.
    · Oyuncu, grubundaki tüm oyuncularla oynamışsa;
    · Oyuncu, bir rengi diğerinden iki fazla almış ve grup içinde rengi uygun rakip bulamıyorsa
    · Oyuncu, son iki tur aynı renkle oynamış ve grup içinde rengi uygun rakip bulamıyorsa
    · Grubun sayısını çift yapmak gerekiyorsa
    Bu şekilde grup dışına geçen geçen oyuncuya artık oyuncu denir. Artık oyuncunun nasıl seçileceği artık oyuncu seçim kuralları bölümünde verilmiştir.
    9.4. Gerekli kaydırmalar yapıldıktan sonra, gruptaki oyuncular eşlendirme numaralarına göre sıralanırlar ve üst yarıdaki oyuncularla alt yarıdaki oyuncuların eşlendirilmesi denenir. Buna öngörülen eşlendirme denir, bağdaşma ve renk uyum açısından gözden geçirilecektir. Gruptaki oyuncular 1, 2, 3. . . n şeklinde numaralandırılırsa, öngörülen eşlendirme (renkleri dikkate almadan) şöyle olur: 1- (n/2+1); 2- (n/2+2). . . , n/2-n
    9.5. Öngörülen eşlendirmede daha önce oynamış iki oyuncunun eşlendirmesi çıkarsa, alttaki oyuncu grup içindeki bir başkasıyla değiş-tokuş yapılır. Renklerin eşitlenmesi ve sırasıyla değişebilmesi için mümkün olan diğer değiş-tokuşlar da yapılabilir. Değiş-tokuşun nasıl yapılacağı Değiş-Tokuş Kurallarında’açıklanmıştır.
    9.6. Kilitlenmiş Bir Medyan grubun eşlendirmesi
    Orta grup eşlendiremiyorsa, aşağıdakiler adım adım yapılarak açılmalıdır:
    · Eğer üst gruptan gelen artık oyuncu sayısı alttan gelenlerden çoksa, alt grubun ilk eşlendirmesi bozularak bu eşlendirmenin iki oyuncusu artık oyuncu olarak orta gruba dahil edilir. Orta grubun eşlendirmesine yeniden başlanır.
    · Eğer üstteki madde ile olmuyorsa, o zaman üst grubun en yakın eşlendirmesi bozularak, bu eşlendirmenin iki oyuncusu artık oyuncu olarak orta gruba dahil edilir. Orta grubun eşlendirmesine yeniden başlanır.
  4. Artık Oyuncu Seçim Kuralları
    10.1. Artık oyuncu, madde 3’e uygun olarak veya grubu içindeki değiş-tokuşlara rağmen bağdaşık rakip bulunamadığı için başka bir gruba kaydırılan oyuncudur.
    10.2. Aşağı doğru eşlendirme yaparken, artık oyuncu alt puan grubuna kaydırılır. Yukarı doğru eşlendirme yaparken artık oyuncu üst puan grubuna kaydırılır.
    · Bir grubun oyuncu sayısı çift yapılacağı zaman, oyuncuların sırası gelen renklerini belirleyen ve kalan oyuncuların sırası gelen renkleri aralarında uyumlu olacak şekilde artık oyuncuyu seçin. (Maksi turnuvalarda, aşağı doğru eşlendirme yaparken artık oyuncu ile grubun son sırasındaki oyuncu arasındaki rating farkı en fazla 100 puan olmalıdır, aksi halde en alttaki oyuncu artık oyuncu olur. Yukarı doğru eşlendirme yaparken artık oyuncu ile grubun ilk sırasındaki oyuncu arasındaki rating farkı en fazla 100 puan olmalıdır, aksi halde en üstteki oyuncu artık oyuncu olur.)
    · Beyaz isteyen oyuncuların sayısı ile siyah isteyen oyuncuların sayısı aynı ise, aşağı doğru eşlendirirken grubun en alttaki, yukarı doğru eşlendirirken grubun en üstteki oyuncu kaydırılır.
    10.3. Aşağı yönde artık oyuncu belirlenmesinde seçenek varsa, kaydırılan gruptaki daha öncelikli artık oyuncuların rakipleri belirlendikten sonra, kalanlar arasında uygun bir rakip bulabilen en alt sıradaki oyuncu, artık oyuncu olur.
    10.4. Yukarı yönde artık oyuncu belirlenmesinde seçenek varsa, kaydırılan gruptaki daha öncelikli artık oyuncuların rakipleri belirlendikten sonra, kalanlar arasında uygun bir rakip bulabilen en üst sıradaki oyuncu, artık oyuncu olur.
    10.5. Eğer kaydırılan oyuncuya yeni grubunda uygun bir rakip bulunamıyorsa esas grubundan bir başka oyuncuyla değiştirilmelidir, Yoksa bir sonraki gruba kaydırılacaktır
    10.6. Yukarıdan kaymış artık oyuncuların bulunduğu bir grubu eşlendirirken en yüksek puanlıdan veya puanlar eşitse en üst numaralıda başlar.
  5. Üst puandan aşağıya kaymış artık oyuncuların bulunduğu bir gruba eşlendirirken en yüksek puanlıdan veya puanlar eşitse en üst numaralıdan başlar.
  6. Farklı puanlarla aşağıya kaymış oyuncular olan bir grubu eşlendirirken en üst puanlı gruptan gelenler önce eşlendirilir (her zaman üst numaralı olmaz).
  7. Aynı grup içinde aşağıdan ve yukarıdan gelmiş oyuncular varsa (bu tabii ki orta grupta olur) önce aşağıya kayanlar sonra yukarıya kayanlar ve nihayet kalan oyuncular eşlendirilir.
    10.7. Aşağıdan kaymış artık oyuncuların bir grubu eşlendirirken en yüksek puanlıdan veya puanlar eşitse en üst numaralıdan başlar.
  8. Alt puandan aşağıya kaymış artık oyuncuların bulunduğu bir grubu eşlendirirken en düşük puanlıdan veya puanlar eşitse en alt numaralıdan başlar.
  9. Farklı puanlarla yukarı kaymış oyuncular olan bir grubu eşlendirirken en alt puanlı gruptan gelenler önce eşlendirilir. (her zaman üst numaralı olmaz)
  10. Puan gruplarının ikinci yarısındaki bir grupta aşağıdan ve yukarıdan kaymış oyuncular varsa önce yukarı kayanlar sonra aşağı kayanlar ve nihayet kalan oyuncular eşlendirilir.
    10.8. Aşağı doğru eşlendirirken, artık oyuncu rengi uygun olan en yüksek numaralı oyuncuyla eşlendirilir (maksi turnuvalarda 100 puan aşağıya kadar gidilebilir). Yukarı doğru eşlendirirken, artık oyuncu rengi uygun olan en düşük numaralı oyuncuyla eşlendirilir (maksi turnuvalarda 100 puan aşağıya kadar gidilebilir).
    10.9. Geçmişleri ve kayacakları grupta rakip bulabilme durumlarına göre 4 tip artık oyuncu önem sırasına göre şöyle sıralanırlar
    a. Şu an bulunduğu gruba kayarak gelmiş ve bir sonraki grupta uygun rakip bulamayan artık oyuncu
    b. Şu an bulunduğu gruba kayarak gelmiş ve bir sonraki grupta uygun rakibi olan artık oyuncu
    c. Bir sonraki grupta uygun rakip bulamayan artık oyuncu
    d. Bir sonraki grupta uygun bir rakibi olan artık oyuncu
    Artık Oyuncu seçiminde imkan varsa, aşağıdaki öncelik sırasına dikkat edilmelidir:
  11. a tipi artık oyunculardan kaçının
  12. b tipi artık oyunculardan kaçının
  13. c tipi artık oyunculardan kaçının
    10.10. Bir önceki turda kaydırılmış olan oyuncu aşağıdaki durumlara yol açıyorsa grubun sayısını çift yapmak için kaydırılamaz
    a. Bu yapılan madde 10.9. a, b ve c maddelerinde tarif edilen artık oyuncular çıkmasına yol açmamalı
    b. Bu yapılan, gruptaki eşlendirme sayısını düşürmemeli
  14. Değiş Tokuş Kuralları
    11.1. Madde 9. 4’le de tarif edilen öngörülen eşlendirme, eşlendirilecek oyuncuların daha önceki turlarda oynamamasını şart koşan Madde 2’ye göre gözden geçirilir.
    Aşağı doğru eşlendirirken, gözden geçirme en üst numaralı oyuncuyla başlar;eşlendirme Madde 2’ye aykırı ise alt sıradaki oyuncunun uygun rakip bulunana dek değiştirilir.
    Yukarı doğru eşlendirirken, gözden geçirme en alt numaralı oyuncuyla başlar; Eşlendirme Madde 2’ye aykırı ise üst sıradaki oyuncunun uygun rakip bulunana dek değiştirilir.
    11.2. Aşağıdaki örnekte altı oyuncu vardır ve aşağı doğru eşlendirirken grubtaki en üst numaralı oyuncu olan 1 numaralı oyuncuya uygun rakip bulmaya çalışır.

Altı oyunculu grubun öngörülen eşlendirmesi şöyledir:
1-4, 2-5, 3-6
Örneğin daha önce oynadıkları için 1-4 uygun değilse 4 ile 5 yer değiştirilir, o zaman:
1-5, 2-4, 3-6 olur
1-5 eşlendirmesi de uygun değilse bir değişiklik daha yapılır. Öngörülen eşlendirme ve 1 numaraya uygun rakip bulmak için yapılan sonraki değişiklikler şöyledir:
1-4
1-5
1-6
1-3
1-2
2-5
2-4
2-4
2-5
3-5
3-6
3-6
3-5
4-6
4-6
11.3.1 numaraya uygun bir rakip bulduktan sonra, mesela 6 numara olabilir, 2 numaraya uygun rakip aranır.
1-6
1-6
1-6
1-3
1-2
2-4
2-5
2-3
2-6
3-5
3-5
3-4
4-5
4-5
4-6
11.4.2 numaraya uygun bir rakip aranırken 1 numarayada uygun bir rakip bırakılmış olmalıdır. eğer bu yapılmıyorsa, mesela 1 ve 2 aralarında ve 6 numara haricinde grubun tüm oyuncularıyla oynamışlarsa, 1-6 eşlendirmesi tutulur ve 2 numara grup dışına kaydırılır, ve
a. eğer grubun sayısı tekse ve 7 numaralı oyuncu kaydırılmış ise, 2 numara kaydırılır ve 7 gruba geri alınır
b. grubun sayısı çiftse, kalan oyunculardan 2 ile beraber grubun en düşük numaralı oyuncusu grubun sayısını çift tutmak için kaydırılır
Diğer değiş- tokuş örnekleri daha detaylı olarak İsviçre Sistemi Eşlendirme Kurallarında (C04. B) görülebilir.

  1. Renk Tayin Kuralları
    12.1. Mümkün olduğunca ve değiş-tokuşla her oyuncu sırayla renk değiştirecek;çift numaralı turlar sonunda eşit sayıda siyah ve beyazla oynamış olacaktır. Ayrıca,
    a. hiçbir oyuncuya bir renk üstüste üç defa verilmeyecek, ve
    b. hiçbir oyuncuya bir renk üç fazla sayıda verilmeyecektir.
    12.2 İlk gözden geçirme ve değiş-tokuşlardan sonra eşlendirilen oyunculardan daha önce oynamamış olmaları sağlanabilir, ikinci gözden geçirmede gerekli yerlerde değiş-tokuş yaparak her oyuncuya mümkünse değişen renkler vermek ve renk sayılarını eşitlemektir.
    12.3. Eğer eşlendirilen oyunculardan birisi son iki tur aynı renkte oynamışsa rengi değiştirilmelidir. Eğer her ikiside son iki tur aynı rengi almış ve grup içinde de uygun rakip bulamıyorlarsa, biri veya her ikisi de kaydırılır.
    12.4. Eşlendirilen oyuncuların ikisi de son tur aynı renkle oynamışlarsa, sırayla geri giderek renk geçmişlerine bakılır ve kimin renk değiştirileceği belirlenir. Eğer oyuncular orta grupta veya daha üstte ve renk geçmişleri de tamamen aynı ise üstteki oyuncu renk değiştirir veya çift tur oluyorsa renk eşitlenir. Eğer oyuncular orta grubun altındaysa alttaki oyuncu renk değiştirir veya çift tur oluyorsa renk eşitlenir.
    12.5. Tek turlarda mümkün olduğunca her oyuncuya bir renk diğerinden sadece bir fazla verilecektir.
    12.6. Çift turlarda mümkün olduğunca her oyuncuya aynı sayıda siyah ve beyaz renk verilecektir
    Eşlendirilen her iki oyuncu da renk eşitlemesi bekliyorsa ve başka oyuncularla değiş- tokuş yapılamıyorsa madde 12.4’e göre kimin renk eşitleyeceğini renk geçmişi tayin eder. Bir oyuncu bir rengi diğerinden iki fazla alır.
    Buna müsaade edilir fakat, madde 12.1. a ve 12.1. b’nin ihlal edilmemesine ve ilk fırsatta oyuncuların renk eşitlemesine hassasiyet gösterilmelidir.
    12.7. (maksi turnuvalarda rakip aranırken, mesela renklerin sırayla değiştirilmesi için yapılan değiş-tokuş 100 puan dahilinde ise mümkündür)
  2. Son tur uygulanabilecek istisnalar
    Son turda, daha önce oynamamışlarsa aynı puanda olan oyuncuların eşlendirilmesini şart koşan madde 3, renk eşitlemesi ve renklerin sırayla değişmesinden daha öncelikli olur. Oyunculardan birinin aynı rengi üstüste 3 defa alması veya bir renkle diğerinden 3 fazla oynaması icab etse bile böyledir.

C. Kısa Eşlendirme Örnekleri

  1. Birinci Turun Eşlendirilmesi
    14.1. Eğer oyuncu sayısı tekse rating sıralamasında en altta olan tur atlar.
    14.2.1 numaralı oyuncunun rengi kura ile belirlenir;listenin üst yarısındaki diğer tek numaralı oyuncular da 1 numaranın rengini alırlar. 2 numara ve üst yarıdaki diğer çift numaralar diğer rengi alırlar.
    Kura çekimine bağlı olarak, 40 oyunculu bir turnuvanın ilk tur eşlendirmesi ya 1-21, 22-2, 3-23, 24-4 ya da, 21-1, 2-22, 23-3, 4-24. . . 20-40 şeklinde olur, ilk yazılan oyuncu beyazdır. Renklerin kurayla belirlendiği tek durum budur.
    14.3. Oyunlarını kazanan oyuncular birer puan alırlar;berabere yapanlar yarımşar puan alır. Kaybedenler ise sıfır puan alır.
  2. İkinci Tur
    15.1. Oyuncular puanlarına göre gruplanırlar
    15.2. Tur Atlama
    Oyuncuların sayısı tekse, madde 8’de açıklandığı gibi bir oyuncu tur atlar
    15.3. Eşlendirme en üst puan grubuyla (1 puan) başlar, en düşük grubuyla devam eder (0 puan) ve orta grubuyla (0, 5)son bulur ve sonraki turların ikinci tur eşlendirmesi hakkında detaylı açıklama C04A bölümünde verilmiştir.

D. Vesair Hususlar

  1. Eşitlik Bozma Kuralları
    FIDE turnuvalarının çoğunda eşitlik bozma kuralları tüzükte verilir. Bu tüzüklerin yokluğunda, eşitlik bozma öncelikleri aşağıdaki gibi belirlenir.
    Eşitlik bozulacak oyuncuların tümünün ratingli rakiplere karşı oynadığı isviçre sistemi turnuvalarda, en düşük ratingli birer rakibi çıkardıktan sonra kalanların toplamını alın. En yüksek toplam kazanır. Eğer hala eşitse birer düşük ratingli rakibi daha çıkarın, eşitlik bozulana kadar aşama aşama gelin.
    Bu durumun olmadığı isviçre sistemi turnuvalarda kademeli puan puan toplamına bakın. En yüksek toplam kazanır. Eğer hala eşitse, İlk tur puanlarını çıkarın, gerekirse ikinci turları ve gerekirse çıkarmaya devam edin.
  2. Geç Girişler
    FIDE Turnuva kurallarına göre FIDE yarışmasında yer alacak olan bir katılımcı, önceden bildirilmiş olan kura çekimi öncesi oyun yerine gelmezse turnuvadan çıkarılır. Katılımcının geç kalması kaçınılmazsa, bunu yazılı olarak bildirmesi halinde istisnai bir uygulama yapılabilir. Başhakem bu durumda geç katılımcı olarak aşağıdaki şekillerde kabul edebilir:
    · Eğer oyuncu ilk tura yetişebilecekse eşlendirme numarası verilerek eşlendirmeye alınır.
    · Eğer oyuncu ancak ikinci (veya üçüncü) tura yetişebilecekse, bulunamayacağı turlar için eşlendirmeye alınmaz. Oynamadığı turlar için puan almaz ve turnuvaya varınca eşlendirme numarası verilir ve eşlendirmeye dahil edilir. Bu durumlarda oyunculara turnuva başında verilen eşlendirme numaraları geçicidir. Katılımcı listesi kapanınca numaralar kesinleşir ve çizelgelerde gerekli düzeltmeler yapılır. Ortada bulunmayan bir oyuncu tur atlatılamaz.
  3. Oyuncuların Yararına Değişikler
    FIDE İsviçre Kuralları oyuncuları tarafsız ve tutarlı bir biçimde eşlendirir ve farklı hakemler bu kuralları izlediğinde aynı eşlendirmeyi bulmalıdırlar. Unvan normu kazanabilmeleri için oyuncuların yararına olabilecek değişikliklerde ilgili bir teklif GRAZ Kongresinde red edilmiştir.
  4. 1997 KİŞİNEV Kongresinde buyrulduğu gibi onaylanmış pragramlar aşağıda verilmiştir:
    PETUNIA Hollanda Sistemi, GMB Lim Sistemi, SWISS CHESS Hollanda Sistemi, SVBOSS CHESS Hollanda Sistemi, DUBOV, BURSTEIN SİSTEMİ (GA 1998)
  5. Turnuva raporlarında hakemin bildirmesi zorunlu bilgiler:
    20.1. FIDE’ye rapor hazırlanırken, Hakem hangi resmi FIDE İsviçre Sisteminin kullanıldığını bildirecektir. (GA 1997)
    20.2. Başka bir sistem kullanılacaksa, hakem bu sistemin kurallarını İsviçre Eşlendirme Komitesi’nin inceliyebilmesi için göndermek zorundadır. (GA 1997)
    20.3. Bir oyuncunun norm alabilmesi için için eşlendirmede değişiklik yapıldığı ispat edilebiliyorsa, Ölçüm-Terfi Komisyonu’na bir rapor gönderilerek Etik komisyonun disiplin tedbirleri tatbik etmesi sağlanabilir (GA 1997)
  6. Mevcut İsviçre Sistem Kurallarına Ekler
    (Hollanda Sistemi)
    B2, B5, ve B6 son turda %50’den fazla puanlı gruplarda uygulanacaktır, tabi eğer grup içinde daha fazla eşlendirme yapılmasına müsaade ediyorsa. Eğer uygulanması halinde eşlendirme adedi aynı kalıyorsa bu şekilde kullanılır.
  7. Aynı Federasyondan Olanların Eşlendirilmesi
    Yaş Grupları ve Gençler Dünya Şampiyonalarında aynı federasyona mensup ve %50’nin üzerinde puanı olan oyuncular son üç turda eşlendirilmiyecektir. (EB99)